Wolvenplein
Plan Weefsel
Eerste prijs

Een ontwerp voor het Wolvenburg te Utrecht

Ruth van Eck-Rotholz
Dick Bruijne
Matthias Aalbers

Situatie
Het Wolvenburg in Utrecht is een van de oude bolwerken aan de Singel. Zocher heeft de oude stadswallen met de overige bolwerken in een langgerekt park veranderd. Op het Wolvenburg echter bouwde men in diezelfde tijd geen park, maar een gevangenis. Een gevangenis is natuurlijk geen groen voor het publiek toegankelijk gebeid, en anno 1995 onderscheidt het Wolvenburg zich dan ook duidelijk van de groene, landschappelijke, park elders langs de Singel.
De Singel verandert bij het Wolvenburg sterk van richting, en hierdoor wordt het mogelijk in twee richtingen, in zuidelijke en in westelijke, over het water uit te kijken. Dit maakt het Wolvenburg tot een bijzonder punt, tot de uitkijkpost van het noordoostelijk deel van het Utrechtse centrum. Zonder directe verkeersverbindingen met de stad buiten de Singel, is dit stadsdeel echter wat betreft de bereikbaarheid een uithoek. Het stadsdeel ademt dan ook een rustige sfeer.

Basisgedachte plan
De basisgedachte van ons plan is om ook dit bolwerk openbaar en toegankelijk te maken, zodat het stadsdeel meer verweven raakt met de omgeving. We richten ons met ons plan dan ook allereerst op de inbedding van het gevangenisterrein in de rest van de stad.
Door op het terrein openbare gebieden, zoals een plein, te maken en die te koppelen aan openbare functies, zoals een café/restaurant, krijgt het Wolvenburg meer betekenis, ook voor de stad buiten de buurt.
Een betere inbedding willen we bovendien bereiken door op gerichte wijze bepaalde onderdelen te slopen, enkele andere bebouwen aan te passen, een enkele nieuwe te bouwen. Bovendien willen we plaatselijk ingrijpen op enkele plekken buiten het Wolvenburg. Zo moeten twee nieuwe bruggen voor de voetganger de verbinding met de omgeving leggen: een over de Plompetorengracht maakt het mogelijk om van de Breedstraat naar het Wolvenplein te lopen, en een brug komt over de Singel van het Wolvenplein naar het Hooghiemstraplein en het Griftpark. Zo ontstaat er een voetgangersverbinding tussen de binnenstad en het gebied buiten de Singel

In de zuidoost hoek van het Griftpark, aan het Hoogheimstraplein, stellen we voor een parkeergarage te bouwen. Op deze manier wordt het autoverkeer zo veel mogelijk buiten de Singels gehouden.

De gebouwen
Het gevangenisterrein is op dit moment een donkere vlek aan de Singel, ontoegankelijk, en aan het oog ontrokken door de gevangenismuur. De gevangenisgebouwen steken wel boven de muren uit, maar tonen door de gesloten, gemetselde gevels, weinig van wat er zich binnen afspeelt.
In het plan worden een deel van de oude gevangenisgebouwen, en enkele gebouwen buiten het gevangenisterrein gesloopt. Zo ontstaan er pleinen en stukjes groen die eraan bijdragen dat het gebied verweven raakt met de omgeving.
Het centrale deel van de gevangenis en het toegangsgebouw blijven, na verbouwing, gewoon staan. Dit deel van de gevangenis is al van ver af te zien door zijn hoogte, en met zijn richting markeert het de richtingsverandering van de Singel. De gevel aan de noordoostzijde van de gevangenis blijft geheel staan. Van de zuidgevel echter wordt het metselwerk “afgeschaafd”, zodat de draagstruktuur van het gebouw, en de individuele cellen in het gebouw, van buitenaf te zien zijn. Binnen, in het gebouw, kan op deze manier geprofiteerd worden van het uizicht over de Singel en van de uitstekende ligging op de zon. Het dak van de oude cellulaire gevangenis willen we tot bijna boven het bestaande toegangsgebouw doortrekken. Hierdoor ontstaat er een overdekte ruimte tussen het te handhaven gevangenisdeel, het oude toegangsgebouw en de hier geplande nieuwe bebouwing. Deze ruimte verbindt dus oud met nieuw, en binnen met buiten. Door de ruimte steek bovendien een doorgaande loopbrug, die het verbindende karakter van de ruimte nog verder versterkt.
Tussen de oude muur rond het bolwerk en wat nu het centrale deel van de gevangenis is, wordt een verhoogd plein gemaakt, een verdieping boven het maaiveld. De ruimte onder het plein is dan bestemd voor winkels en expositieruimten. Vanaf het plein is het toegang tot tien nieuwe woningen in de oude centrale gevangenisgebouw.
Aan het nieuwe verhoogde plein worden drie atelierwoningen op de oude muur gebouwd. Deze woningen dunnen eventueel in verbinding staan met de expositieruimtes onder het plein.
Tussen de oude gevangenis en het oude toegangsgebouw komt een nieuw gebouw met de vorm van een halve cilinder met bovenop een torentje. Het wordt een wijkgebouw dat vanuit alle hoeken te zien zal zijn.
Aan het Wolvenplein komt een nieuw bouwblok wat gebogen van vorm. De gebogen vorm volgt het gebogen lijk van de bestaande laagbouw woningen. De nieuwbouw herstelt de, door sloop verloren gegaan, geslotenheid van het bouwblok en daardoor ontstaat er opnieuw een beschermd en rustig binnengebied. Het binnengebied is te bereiken via een poort in het nieuwbouwblok in de as van het gevangenisgebouw. Op de hoek van de Molenstraat krijgt het gebouw een wat hoger bouwdeel met dezelfde hoogte als het tegenover gelegen schoolgebouw. Beide hogere bouwdelen vormen een intiem plein aan de Molenstraat.
Ten slotte willen we een café/restaurant en botenhuis aan de Singel bouwen. De directe omgeving van dit gebouw met landelijk worden ingericht, zodat het aansluit bij de rest van de parken langs de Singel.


Utrecht, februari 1995